Yaşlılarda Düşme Prof. Dr. Yeşim GÖKÇE-KUTSAL

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi FTR Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
Hacettepe Üniversitesi Geriatrik Bilimler Araştırma Merkezi-GEBAM Müdürü

Düşmeler; yaşlılarda tıbbi ve ekonomik sonuçları açısından büyük bir halk sağlığı sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Düşmeye bağlı olarak en yüksek ölüm ve yeti kaybı yaşlı grupta bildirilmektedir. 75 yaş üzerindeki nüfusun üçte biri yılda en az bir kez düşmektedir.

Genel olarak düşmeler; senkop (bilinç kaybı), serebrovaskuler olay (beyin damarlarında tıkanma veya kanama) veya bir nöbet sonrası ortaya çıkmaktadır. Bunun yanı sıra trafik kazaları sırasında veya yaşlının şiddete maruz kalması sırasında da düşme gelişebilmektedir ki, bu konuların ayrı bir başlık altında tartışılması gerekir.

Düşmeler yaşlanmaya bağlı sorunlara veya uygunsuz çevre koşullarına bağlı olarak gelişebilir.
Yaşlanmaya bağlı fizyolojik değişiklikler Tablo 1 de sunulmuştur.

Tablo 1. Yaşlılarda düşmeye zemin hazırlayan fizyolojik değişiklikler

Yaşlılarda düşmeye neden olan sağlık sorunları ve ilaçlar Tablo 2’de yer almaktadır.

Tablo 2. Yaşlılarda düşmeye neden olan hastalıklar ve ilaçlar

Yaşlanma ile birlikte yürüyüş de değişir. Yaşlı erkek geniş adımlı, yaşlı kadın ise dar adımlı, paytak veya badi olarak tanımlanan yürüyüş tipini benimser.

Yaşlıların %15’inden fazlasında anlamlı yürüme bozukluğu bulunmaktadır ve %25’inden fazlasında baston, yürüteç gibi bir yardımcı cihaza gereksinim vardır. Ayrıca kaygan zemin, uygunsuz ışıklandırma, trabzan olmaması gibi çevresel faktörler de düşmelerin %33 ile %50 sinden sorumludur.

Ev içi düşmeler daha çok banyoda, yatak odasında ve mutfakta, ev dışı düşmeler ise daha çok basamak ve kaldırım kenarlarında olmaktadır.

Yaşlılarda düşmelerin genellikle birden fazla sebebi vardır ve  %70’i yaralanma ile sonuçlanır. En sık görülen sorun kalça ve önkol kırıklarıdır.

Düşmeye bağlı olarak gelişen komplikasyonlar:

1-Yaralanmalar, ağrılı yumuşak doku yaralanmaları, kalça, femur (bacak) , humerus (kol) , el bileği ve kaburga kırıkları, beyin zarı altına kanama
2-Hastaneye yatma gereksinimi doğar ve uzun süre yatmaya bağlı komplikasyonlar ortaya çıkar,
3-Yeti kaybı (Fiziksel yaralanmaya bağlı hareket kaybı, Korku ve güvensizliğe bağlı hareket kaybı )
4-Bakımevine sevk edilme riski
5-Ölüm

Korunmada temel ilkeler

Düşmelere neden olan sorunun saptanması, giderilmesi ya da rehabilitasyonu yanında düşme riskini ve düşme sonucunda oluşan yaralanmanın şiddetini azaltacak çevre düzenlemelerinin sağlanmasıdır.
Yaşlanma ile birlikte ortaya çıkan işitsel ve görsel algılamadaki bozukluklar, koordinasyon ve dengedeki bozukluklar ve kuvvet azalması; yaşlıların çevresel tehlikelerle karşı karşıya kalmalarını kolaylaştırmaktadır. Bu bağlamda ev güvenliğine dikkat edilmeli ve ev içinde gerekli uyarlamalar yapılmalıdır.
Bilinçli fakat basit önlemler ile ev içinde karşılaşılabilecek kazaların önlenmesi mümkün olacaktır.

Detaylar için Bkz: YAŞLI VE EVİ Bölümü